Annou fè on ti bliye lanngaj oral 'nou-an ki se kenn an-nou pou nou ka fè on ti panse a lanngaj ekrit-la ki se on kenn a lanngaj oral e donk on kenn an-nou tou.
M'ap koumanse nan an di yon bagay , tout mounn nèt finn konnen, pars i se on reyalite ki prezan nan lanng kreyòl epi tou ki ka karackterize tout lanng oral: Karacteristik sila-a ,se total libèrte ki finn onn chack kozantè . Lè mon ka di libèrte, mon vle di ke pa nesesèrman gen piès règ ot pase bann sa younn ka utilize denpi i finn koumanse ka parle ba mounn lakay 'li an. Wet sou sou nou bien ka konstate asou tout lanng ekrit nou ka parle, ekritu a-yo ka doumande nou , on artikulasion konplèt ba chack grenn mo , ba chack grenn son. Enp sou menm sa, nou bien konnen abitud kreyòl parle-a pa nesesèrman boule ak artikulasion konplèt , e sa finn ka fèt pou on rezon bien senp ki se : nou kapab konprwann nou , nou yonn epi lôt ak an demi mo, ak an demi fraz , e sa se pa mantri !
Si nou revire kounnie la-a asou fonksionnman a lanngaj ekrit , nou temèt koumanse ka di , reyalite èk akseptans oral sala-a p'ap sav possib ni akseptab nan lanngaj ekrit-la , annou prwan on egzanp si "kapab" ka prwononse nan bouch entèl "kab" nan bouch a on lôt "kap" fôck nou ka rekonnèt an lanngaj ekrit nou blije ekri èk artikule mo-a konplètman, pou davwè :
kab : câble
kap : cap
ka : est à
kapab : pouvoir
tini / tinn : avoir
ni : et
Jan kon nou ka vwè y pi ro-a la-a, si oral-la kapab pèrmèt tèt'li jwe an jan i vle èvè on mo ki ka reprezante ki ka exprime on ide , lanngaj ekrit-la limenm mision se respecte chack grenn unite konfòrmeman.
zôt temèt vroye kèck mo